Wie is Schulting van de OD?

Op deze pagina worden vanaf februari 2021 afwisselend vragen uitgezet of discussiethema’s gepresenteerd. Dit keer een vraag: wie is Schulting van de OD, bij wie Henk Bastiaans ondergedoken heeft gezeten?

Henk Bastiaans schrijft in zijn dagboek nauwelijks over de onderduikperiode. Duidelijk is dat hij sinds de herfst van 1940 tot medio maart 1942 op verschillende onderduikadressen verbleef. Eerst in Amsterdam, in het huis van de ouders van de verzetsstrijder Tonny van Renterghem. Daarna bij familie in Overijssel (De Pol, Wilhelminaoord); waarschijnlijk was dit in de vroege winter van 1941/1942, toen ook zijn broer Gerard daar zat. Daarna zou Henk o.a. ook nog ondergedoken hebben gezeten bij OD-lid Schulting, waarschijnlijk in Amsterdam. Over deze laatste hebben we tot nu toe niets kunnen vinden …

Een mogelijkheid is, dat Henk Bastiaans deze Schulting kende vanuit zijn onderduikadres of via zijn onderduikfamilie in Willemsoord/ Wilhelminaoord, vlakbij Weststellingwerf. In Weststellingerwerf waren meerdere Schultings actief in het verzet, bv. in Steggerda.

Wie weet wie de Schulting kan zijn, bij wie Henk Bastiaans ondergedoken heeft gezeten? Ideeën en suggesties zijn van harte welkom via deze site of per email: info@welgebogennietgebroken.nl

Voor meer achtergrondinformatie: zie hieronder de informatie over de Ordedienst. Ook noemen wij een aantal namen, die misschien een aanknopingspunt kunnen bieden.

De Ordedienst (OD)

De oprichting 1)

De Ordedienst werd medio 1940 opgericht met als primaire doel te zorgen voor de handhaving van de orde en de rust op het moment van de bevrijding van Nederland; dit werd nodig geacht, omdat er dan een machtsvacuüm zou ontstaan. Wanneer dat bevrijdingsmoment zou aanbreken, diende ook aan de geallieerde legers de helpende hand te worden geboden. In het verlengde hiervan werd het uitwisselen van gegevens en inlichtingen met de Nederlandse regering in Londen eveneens als belangrijke taak gezien. De leden van de OD waren (zeker in het begin) voornamelijk oud-militairen, beroepsmilitairen, dienstplichtige militairen en geestverwante burgers.

Ontwikkeling

De OD was geen van strak bovenaf geleide organisatie, en was ook niet homogeen. Persoonlijke initiatieven en contacten speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling en activiteiten van en binnen de OD. En met de fusie met het Legioen Oud-Frontstrijders, medio 1941, werd de ‘officiële’ doelstelling van de OD breder: de OD/LOF nam het voeren van actief verzet tegen de Duitsers op in de doelstelling.

In de zomer van 1941 werd Kap. Chr. van den Berg door Joop van Wijhe van de OD benaderd en gevraagd zich aan te sluiten bij de OD en inlichtingenofficier te worden, met als specifieke opdracht: “nieuwe leden te werven en kleine verzetsgroepen op te richten of aan te sluiten bij de OD” 2). De OD wilde zich als het ware ontwikkelen tot een paraplu voor verzetsgroepjes, die actief waren op het terrein van informatie verzamelen en sabotage.  

‘Lid van de OD’

Na de oorlog is er veel discussie geweest over de OD, o.a. of de OD echt concreet verzetsactiviteiten heeft georganiseerd en uitgevoerd, en wie er wel/niet lid waren geweest van de OD of onder de vlag van de OD hadden geopereerd. Zeker niet alle verzetsmensen die op de (na de oorlog opgestelde) lijsten van de OD stonden herkenden zichzelf als OD-lid. De grens tussen ‘lid zijn van’ en ‘banden of contacten hebben met’ was vaag (zowel in als na de oorlog). Dit betekent ook, dat het maar de vraag is of cq in hoeverre de door ons gezochte onderduikgever, ‘OD-lid Schulting’, ‘lid was van’ de OD of anderszins contacten of banden had met de OD of met OD-leden.

De groep rond de broers Bastiaans en Nout en de OD 2)

Al in juni/juli 1940 werden Gerard en Henk Bastiaans en Luuk Honselaar actief in het verzet. Zij sloten zich aan bij luitenant Johan Nout, die werkte bij het Afwikkelingsbureau van het Nederlandse leger in een garage aan de Muzenstraat. Johan vervoerde o.a. wapens die niet zijn ingeleverd bij de Duitsers naar veilige plaatsen en stond in nauw contact met andere militairen binnen de Ordedienst.

Johan Nout werd gearresteerd in de Paasweek van 1941, veroordeeld in het 1^e OD-proces en samen met 69 anderen gefusilleerd in Sachsenhausen op 3 mei 1942.

Na de arrestatie van Johan Nout (en de ‘ineenstorting’ van de 1^e OD door die grote arrestatiegolf) zet zijn broer Albert Nout de activiteiten met de groep voort. Hij vraagt aan OD-er Latuperisa om zijn groep (met o.a. Bill Roeske) in de (weer op te bouwen) OD op te nemen. In de herfst van 1941 meldt Latuperisa aan Jhr. Joan Schimmelpenninck (chef-staf OD na arrestatie chef-staf P.M.R. Versteegh op 12 september 1941) dat hij een ‘terreurgroep o.l.v. Albert Nout’ heeft gevonden.  Ook anderen van de groep, o.a. Luuk Honselaar en Hans Smits, benaderen Kap. van den Bergh of hij hen kan gebruiken. En Kap. Van den Berg zelf heeft in januari 1942 Ruud Bierman naar Den Haag gehaald om voor hem te werken. Henk Bastiaans geeft in zijn dagboek duidelijk aan hij voor de OD-organisatie werkte onder Kap. van den Berg en noemt in zijn verhoor deze en andere namen als leden van hun verzetsgroep.

Uit dit alles komt de binding van deze groep met de OD en met Kap. Chr. van den Berg, een belangrijke man binnen de Haagse OD, duidelijk naar voren.

Conclusie

Henk Bastiaans zou volgens onze gegevens ondergedoken hebben gezeten bij o.a. ‘OD-lid Schulting’. Het lijkt logisch dat het deze Schulting actief was binnen de OD of daar nauwe banden mee had. Het zou gaan om een ‘OD-lid in Amsterdam’. Of dit klopt is niet zeker. Het is ook mogelijk dat deze Schulting uit Den Haag kwam en in Amsterdam actief was, of andersom.

Een andere mogelijkheid is, dat Henk Bastiaans deze Schulting kende vanuit zijn onderduikadressen of via zijn onderduikfamilie in Willemsoord/ Wilhelminaoord, vlakbij in Weststellingwerf. Daar waren meerdere Schultings actief in het verzet, bv in Steggerda.

Wij hopen dat iemand ons kan helpen met informatie over het door ons gezochte ‘OD-lid Schulting’!

1. Bronnen “oprichting” en “ontwikkeling”: o.a. “De geschiedenis van de Ordedienst; mythe en werkelijkheid van een verzetsorganisatie”, J.W.M. Schulten en “En verpletterd wordt het juk”, Dr. C.M. Schulten.
2. Bron voor de rol van kap. Chr. van den Berg en “De groep rond de broers Bastiaans en Nout en de OD”: ons boek “Wel gebogen, niet gebroken” met de daarin genoemde bronnen.